De traumachirurg

TRAUMACHIRURGIE

Traumachirurgie is een van de oudste aandachtsgebieden binnen de geneeskunde. Rond 200 jaar voor Christus is op een potscherf het Griekse woord: "τραυμα" gevonden. Het refereert aan het woord wond. Historisch gezien is traumachirurgie altijd sterk verbonden geweest met de krijgsmacht geneeskunde. De uitkomsten van medisch technisch handelen, zoals de behandeling van brandwondenslachtoffers vanaf de periode rond de eerste en tweede wereldoorlog zijn fors verbeterd, maar ook bijvoorbeeld het vervoer van de traumapatiënt per helikopter heeft zich, tijdens de Vietnam oorlog (Mobile Army Surgical Hospital-MASH), verder ontwikkeld.

WAT DOET EEN NEDERLANDSE TRAUMACHIRURG

In tegenstelling tot andere landen worden in Nederland patiënten met botbreuken voornamelijk door traumachirurgen behandeld. Elders in de wereld is het onderscheid in "chirurgisch trauma" (bv. schot en steekverwondingen van buik en borstholte) en "orthopedisch trauma" (botbreuken) veel strikter en zal dit laatste alleen door een orthopeed gebeuren. Dat maakt traumachirurgie juist in ons land een heel aantrekkelijk en breed georiënteerd superspecialisme van de chirurgie.

Je werkt als traumachirurg in teamverband met veel verschillende specialismen die in de gezondheidzorg werkzaam zijn, bijvoorbeeld met orthopeden en spoedeisende hulp artsen. Om een dergelijke multidisciplinaire aanpak en hoge kwaliteit van zorg te kunnen garanderen voor ongevalslachtoffers is er in Nederland gekozen voor een infrastructuur met 11 traumacentra. Hier worden de meest complexe ongevalslachtoffers opgevangen. De stabiele patiënten en patiënten met eenvoudige letsels kunnen dan behandeld worden in de niet-traumacentra (level 2 en 3) ziekenhuizen

In de zorg voor ongevalslachtoffers is ketenzorg een centraal begrip. In alle schakels van die zorgketen, dus van de plaats van het ongeval tot aan de revalidatie, heeft de traumachirurg een  coördinerende rol. De traumachirurg heeft de “regie” binnen de zorgketen. Ongevalslachtoffers worden in eerste instantie op straat gestabiliseerd door de ambulance bemanning. Bij zeer ernstige letsels kunnen ze de hulp van de traumahelikopter inroepen. Hiermee worden materieel en deskundigheid (anesthesist of traumachirurg en verpleegkundige) naar de plaats van het ongeval gebracht. In 90% van de gevallen zal de patiënt wel met de ambulance naar het ziekenhuis worden gebracht.

Op de spoedeisende hulp coördineert de traumachirurg de opvang van ongevalslachtoffers. Aan de hand van enkele belangrijke parameters zal een snel een voorlopig behandelplan voor de patiënt moeten worden gemaakt. Damage control is hierin een basis begrip geworden. Dit houdt in dat in die fase alleen het hoogst noodzakelijke gedaan moet worden om het leven van een patiënt te redden. Het bepalen van de volgorde van verschillende levensreddende handelingen op de spoedeisende hulp of op de operatiekamer is niet eenvoudig omdat er soms moeilijke keuzes moeten worden gemaakt. In uitzonderlijke gevallen kan het nodig zijn om een been van een patiënt op te offeren om het leven van een patiënt te redden.

Ook de polikliniek is een belangrijk werkterrein voor de traumachirurg. Veel patiënten met een botbreuk moeten worden gecontroleerd op de gipskamer of traumapolikliniek om de voortgang van het botgenezing- en revalidatieproces te kunnen monitoren en eventueel in te grijpen wanneer dit noodzakelijk is.

OPLEIDING

De opleiding tot traumachirurg is de laatste jaren sterk veranderd. In plaats van acht jaar wordt je tegenwoordig in Nederland in zes jaar opgeleid tot gedifferentieerd chirurg, bijvoorbeeld traumachirurg. De laatste twee jaar van je opleiding richt je je dan uitsluitend op de traumachirurgie. Daarnaast worden cursussen en trainingen (ATLS, AO-fracturen cursus etc.) gevolgd om specifieke vaardigheden aan te leren. Hiermee krijgen we in de nabije toekomst de situatie dat alleen NvT gecertificeerde traumachirurgen betrokken zijn bij de behandeling van ongevalslachtoffers. Ook zullen dan de complexe botbreukoperaties alleen nog in hierin gespecialiseerde traumaziekenhuizen verricht worden. De Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie (NvT) speelt hierin een actieve en coördinerende rol. Het is de grootste en zeer actieve chirurgische subvereniging van de Nederlandse Vereniging van Heelkunde met meer dan 600 leden die zich ten doel stelt de kwaliteit van de behandeling van ongevalslachtoffers in ons land continu te verbeteren.

Traumachirurgie is in ons land een uitdagend chirurgisch superspecialisme dat zich op veel verschillende terreinen binnen en buiten het ziekenhuis afspeelt en waar je veel voor je, veelal gevarieerde, patiëntengroep kunt betekenen. Het is bij uitstek een spoedeisend chirurgisch aandachtsgebied waarbij de belasting hoog kan zijn, omdat je vaak buiten kantooruren voor verrassingen komt te staan. Maar tegelijkertijd is dit weer de uitdaging. Als iedereen in slaap dreigt te vallen blijf jij helder. Het is een chirurgisch superspecialisme waar je snel en adequaat moet kunnen reageren en beslissingen moet kunnen nemen en er vaak een beroep gedaan wordt op je improvisatievermogen en creativiteit, want geen enkele ongevalpatiënt is hetzelfde.

Leids Universitair Medisch Centrum

K.A. Bartlema traumachirurg